Trong hệ thống Tứ Phủ, Cô Bơ Bông là vị thánh cô rất nổi tiếng và thường hay về ngự đồng để cứu độ cho các lính ghế của Cô. Đền Cô Bơ Bông nằm trong quần thể tại xã Hàn Sơn, Hà Trung, Thanh Hóa đây cũng là ngôi đền chính quê nhà của Cô. Theo truyền thuyết kể lại rằng: Cô Bơ được cha truyền lệnh giáng trần để giúp Vua chống giặc ngoại xâm, đến kì mãn hạn Cô được xe loan rước đón Cô về Thủy Cung. Sau đó, Cô hiển linh giúp nhân dân ở vùng ngã ba sông, độ cho thuyền bè qua lại được thuận buồm xuôi gió nên Cô có danh hiệu là Cô Bơ Bông hay Cô Bơ Thác Hàn. Vậy đền Cô Bơ được hình thành như thế nào? hãy cùng tìm hiểu dưới đây.

Lịch sử hình thành Đền Cô Bơ Bông

Vào khoảng những năm 1939 - 1940, Đền Bơ Bông bị giặc phát xít Nhật tàn phá, đốt tượng, trải qua rất nhiều sóng gió. Sau đó, được cụ Nguyễn Trọng Khanh là thủ nhang của đền đã bí mật cữu gỡ một số  bài vị, bát hương, đỉnh thờ và pho tượng của Cô đem giấu đi. Thời gian ngắn sau, cụ đã xin giặc Nhật cho lập đền thờ Trần Hưng Đạo nhưng thực chất là dựng lại đền Cô ở khi bãi bồi bên sông, cách đền cũ khoảng 200m. Do chiến tranh loạn lạc nên đền Cô khi đó chỉ toàn lau lách. Dù khó khăn đến đâu dưới sự nhất tâm của Cụ và bà con nhân dân đã dựng được một ngôi đền 3 gian bằng tre nứa. Sau đời cụ Nguyễn Trọng Khanh là cụ Nụ thủ nhang tiếp nối thờ phụng đền. Cụ Nụ đã có công lao rất lớn trong việc tôn tạo lại ngôi đền, để có kinh phí xây dựng cụ Nụ đã bán hết nhà cửa ruộng đất mới dựng được ngôi đền gạch lợp ngói 5 gian. 

Năm 1996, ngôi đền chính thức được công nhận là Di tích lịch sử cấp quốc gia. Hiện nay, khu đất cũ của đền Cô mà đã bị giặc Nhật phá đã có người dân xây dựng ngôi nhà 3 gian nhà ngói để ở nhưng nghe đâu miếng đất nơi đền cũ linh thiêng đó không ở được, người ở đó đã bỏ lại ngôi nhà chỉ để dành thắp hương cho Cô và đi kiếm ăn nơi xa.

Đền Cô Bơ rất linh thiêng, hễ có ai có sự việc khó khăn, bế tắc chỉ cần nhất tâm, lòng thành lễ bạc đến kêu van cửa Cô thì Cô đều cho được như ý. Danh tiếng Cô vang lừng khắp nơi nơi, các đệ tử lính ghế của Cô khắp bốn phương đều tìm về cửa Cô, lại thêm những câu chuyện Cô hiển linh lưu truyền trong dân gian càng làm cho ngôi đền trở nên linh ứng, kỳ bí và thiêng liêng, thu hút rất nhiều người đến hành hương xin cô ban lộc, độ cho sức khỏe dồi dào, vạn sự hanh thông.

Đền Cô Bơ Hàn Sơn nằm ngay bên bờ tả cạnh ngã ba sông thuộc đất Hà Trung - nơi con sông Mã tách dòng, phân nhánh thành sông Lèn, giáp ranh giữa nhiều miền quê mà dân gian vẫn lưu truyền câu nói quen thuộc: "Một tiếng gà gáy năm huyện cùng nghe". Từ trên đền nhìn ra bến sông, cảnh vật thơ mộng, khoan thai.

Người dân bốn phương vẫn biết đến Đền Cô Bơ với câu: “trên bến dưới thuyền” nên ngay trước cổng Đền Bơ Bông ban quản lý đền đã cho xây dựng một bến thuyền rất rộng rãi và sạch đẹp. Bến thuyền này được tôn tạo từ bến thuyền xưa, vừa để phục vụ du khách chiêm bái cũng là để phục vụ cho nhu cầu đi lại của người dân 2 bên bờ.