Trong văn hóa tín ngưỡng dân gian Việt Nam hầu đồng đi vào đời sống nhân dân như một món ăn tinh thần. Đây là một văn hóa bản sắc dân tộc được phát triển và giữ gìn đến tận ngày nay. Vậy hầu đồng là gì? những ai có thể thực hiện nghi thức này? hãy cùng tìm hiểu dưới đây.

Hầu đồng là gì?

Hầu đồng (hay còn gọi là hầu bóng) là nghi lễ tín ngưỡng dân gian thể hiện một tôn giáo thờ Nữ Thần Đạo Mẫu. Cụ thể hơn, là một nghi lễ trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ,Tứ Phủ, thờ Đức Thánh Trần mang nhiều đặc điểm, sắc thái khác nhau ở việc thờ cúng trong đền của các vị thần thuộc các miền Thiên - Địa - Thoải - Nhạc. Ở đó, những người có căn xuất thủ trình đồng sẽ thực hiện nghi thức hầu bóng này.

Về bản chất thì hầu đồng được hiểu là các vị thần về giáng li giáng lai vào người được thực hiện nghi thức này để truyền phán, chữa bệnh, trừ tà sát quỷ dành cho những người theo hầu. Khi trên sập hầu những ông đồng, bà cốt sẽ hiện thân của những vị thần vì vị thần đã giáng ly giáng lai vào họ. Theo ban Tôn Giáo Chính Phủ thì hầu đồng được xác định là một hoạt động tôn giáo rất linh thiêng. 

Hầu đồng không phải là diễn xướng đơn thuần mà là quá trình để chuyển hóa tâm thức của mình từ cuộc sống vô minh, không nhận thức được đúng sai thành Trí Tuệ vào những tấm gương của các vị Thánh để học theo Thánh, khám phá đạo cơ mang lại hạnh phúc cho mình và cho mọi người. Hay nói cách khác, hầu đồng là chìa khóa mở cánh cửa tìm chiếc gương phản chiếu để hoàn thiện mình. 

Hầu đồng trong tín ngưỡng thờ Mẫu mang ý nghĩa vô cùng to lớn, mang đậm bản sắc của dân tộc Việt Nam để nhắc nhở chúng ta phải luôn nhớ và biết ơn về cội nguồn của mình. Đây là một nét đẹp văn hóa có từ ngàn xưa trải qua suốt quá trình lịch sử gìn giữ đất nước của dân tộc Việt Nam. Trong đó không thể không nói đến những chiến tích hào hùng của các vị Thánh "Sinh vi tướng, tử vi Thần" đã bảo vệ cho đất nước. Những nét đẹp truyền thống văn hóa đó luôn được lưu truyền tới ngày nay thông qua Tín Ngưỡng Thờ Mẫu - vị Thần Chủ trong thế giới Thần Linh.

Ai là người thực hiện nghi thức hầu đồng?

Để thực hiện được nghi thức hầu đồng trên sập hầu chỉ những người có căn xuất thủ trình đồng, được cha chấm lính mẹ bắt đồng mới có thể thực hiện nghi thức hầu đồng. Vì hầu đồng là một nghi lễ rất linh thiêng dành cho những người có căn số hay còn gọi là người dương thế số mệnh thiên cung. Người có căn số từ khi được thực hiện canh đàn khai hồ mở phủ xuất thủ trình đồng sẽ chính thức bước vào nhập đạo để người đồng nhân được tu tập nương tựa của Thánh để học tập theo tấm gương của các vị Chư Thánh để có trí tuệ giúp ích cho gia đình và xã hội. 

Những người có căn số là những cô đồng, cậu đồng được bà Tổ Cô, ông mãnh trong dòng họ chấm chọn người con cháu đó có đủ căn duyên tu tập để được ra hầu Thánh, phụng sự Tiên Thánh và tu tập hồi hướng công đức phước đức cho cả gia tiên dòng họ để dần chuyển nghiệp cho dòng họ. Nên những người được gia tiên chấm chọn mang trong mình một trọng trách rất lớn, đồng thời cũng rất được bà Tổ Cô bảo ban, dẫn dắt cho con cháu mình tu tập. 

Ý nghĩa của việc hầu đồng

Hầu đồng trong Đạo Mẫu đã có từ lâu đời gắn liền với lịch sử của dân tộc, cũng là văn hóa của dân tộc Việt Nam thể hiện sự tôn kính của mỗi con người đối với người mẹ thiên nhiên cai quản các vùng miền trời, đất, nước, núi rừng. Khi lên đồng đều nhắc nhở cho người đồng nhân phải biết ơn và bảo vệ người mẹ thiên nhiên của mình. Chính từ ý nghĩa cao đẹp đó mà Đạo Mẫu với nghi thức hầu đồng đã được UNESCO ghi nhận là di sản văn hóa phi vật thể của thế giới ngày 01/12/2016.

Hầu đồng thể hiện truyền thống yêu nước, uống nước nhớ nguồn của dân tộc ta và biết ơn tới các vị Thánh đã có công dựng nước bảo vệ cho dân tộc. Mỗi giá hầu là một câu chuyện về một vị anh hùng, tài năng, đức độ lúc sinh thời, có công đới với nhân dân, với đất nước. Được hầu bóng của các Ngài ấy là niềm vinh dự của mỗi người có căn đồng, và thông qua đó chúng ta hiểu sâu sắc hơn về lịch sử, văn hoá dân tộc. Đồng thời lên đồng mong muốn của người đứng trên sập là cầu cho quốc thái dân an, phong điều vũ thuận.